Onderzoek – Pannenland – Zandlab
‘Culturele Landschapsontwikkeling’
‘Culturele Landschapsontwikkeling’ heeft als doel de landschapsvormende processen op theatrale wijze onder de aandacht te brengen door samenwerking van kunstenaars, wetenschappers, studenten, eilandbewoners en bezoekers. Daarmee worden zowel het begrip en de schoonheid van de dynamische processen die het waddengebied en Terschelling continu vormen en vervormen vergroot, als ook de processen zelf beïnvloed en aangejaagd, zodat inspirerende landschappen ontstaan.
De rijkdom van het waddenlandschap en haar eilanden is het gevolg van eeuwenlange dynamische landschapsvormende processen, waarbij zandophopingen en slibafzettingen het fundament hebben gevormd voor het eiland zoals het nu is.
Na jaren van zo te noemen ‘stollingsbeleid’ ten aanzien van het kustbeheer komt er geleidelijk meer ruimte voor een houding waarbij de dynamiek van het landschap wordt gezien als een kans voor nieuwe ontwikkelingen. Een nieuwe manier om het kustbeheer aan te passen aan de gewenste ‘zachte kust’, als reactie op de verwachte stijgende zeespiegel en tevens een manier om het landschap, de betrokkenheid van de bewoners én de relatie tussen de bewoner en het landschap opnieuw vorm en inhoud te geven.
Met de workshops van Zandlab, een samenwerkingsverband van SLeM en diverse opleidingen, gecoördineerd door Machiel Spaan en Bruno Doedens, wordt geëxperimenteerd met deze dynamische landschapsvormende processen. De opgave is niet alleen het ontwerpen van een eindbeeld, maar met name het vinden van nieuwe bewegingsruimte en ingrepen die het landschap vormen en beïnvloeden in de tijd. Dit maakt de workshops interessant voor meerdere vakdisciplines, waaronder landschapsarchitectuur, architectuur, cultuurhistorie en ecologie maar ook de kunstdisciplines beeldende kunst, scenografie, film en dans.
De workshops proberen natuur- en landschapsontwikkeling in een breder tijdsperspectief te plaatsen. Door het samenwerken van vakdisciplines worden de rijkdom en kansen van de dynamische landschapsvorming zichtbaar gemaakt en wordt gezocht naar experimentele landschapsvormende strategieën. Nieuwe benaderingen voor dynamische processen ontstaan door de tijd zelf als uitgangspunt te nemen, zoals dat ook het geval is bij een dansscenario, een filmscript, een muziekpartituur, of een combinatie hiervan. In de workshops wordt geëxperimenteerd met de potenties van de “Culturele Landschapsontwikkeling” waarbij de natuur zelf de grootste ‘acteur’ blijft. Het is een logische volgende stap in het ‘gevecht met de zee’, het omgaan met landschap en natuur, waarin Nederland al eeuwen voorop loopt. Na het technisch kunnen bouwen van kustverdedigingen, het vormgeven van nieuw land, van landschap, van natuur, voegen we een nieuwe culturele laag toe die door verbeelding en participatie de maatschappelijke verankering, de ecologische waarden en de veiligheidsdoelstellingen vergroot.
De workshops van Zandlab op Terschelling hebben betrekking op twee specifieke gebieden met hun eigen processen, de zandsuppletie en duinvorming aan de noordzijde van het eiland en de kweldervorming aan de zuidzijde. In deze landschappen spelen krachtige processen die worden aangestuurd door de windkracht in het duingebied en de kracht van de stroming van water in de kwelders.
Prelude Pannenland van ‘Zandlab’ – Oerol 2013
Een veld van vijfduizend Franse dakpannen op het strand van Hoorn aan Zee op Terschelling. In het Pannenland maakt de wind het natuurlijke proces van ‘zandophoping en -verplaatsing’ zichtbaar. Het proces waaraan de duinen en het eiland hun levensvatbaarheid danken.
Pannenland is het eerste experiment van ‘Zandlab’, een samenwerkingsverband tussen SLeM en de Academie van Bouwkunst Amsterdam en Oerol, in het kader van ‘Culturele Landschapsontwikkeling’. Het doel is om op theatrale wijze de landschapsvormende processen onder de aandacht te brengen door samenwerking van kunstenaars, wetenschappers, studenten, eilandbewoners en bezoekers.
Tijdens Oerol is Pannenland overdag deel van de Expeditie met masterclasses van ‘Zandlab’ onder leiding van Machiel Spaan en Bruno Doedens en in de avond is Pannenland onderdeel van de voorstelling van de Franse theatergroep Le Collectif G. Bistaki.
Vanaf 2012 is samen met Machiel Spaan ‘Zandlab’ opgezet, waarin in workshopverband wordt geëxperimenteerd met ‘Culturele Landschapsontwikkeling’, een werkwijze op initiatief van Bruno Doedens en Joop Mulder waarbij culturele activiteiten landschapsvormende processen zichtbaar maken, stimuleren en aanjagen.
Voor meer informatie en beelden van Pannenland zie: www.slem.org